Nonchalance

Een uitschieter van de filmclub in het hoofdstedelijk theater Unique: The Hurricane uit 1999 met een jonge Denzel Washington in de hoofdrol. Voor een handvol publiek weliswaar, maar dat versterkte het gevoel dat je met nog geen drie euro een hoofdprijs gewonnen had.

En niet alleen omdat het klassieke Amerikaanse thema van etnische  discriminatie, dat de laatste tijd vooral op een van-dik-hout-zaagt-men-plankenmanier aan de orde wordt gesteld, bijna twintig jaar geleden tot een subtiel verbeelde verkenning van de essentie van racisme bleek te hebben geleid. Met Washington als hoofd van de expeditie, in de huid van een voor meervoudige moord tot levenslang veroordeelde prijsvechter. Rubin The Hurricane Carter.

Voor mij waren ook zeer opmerkelijk – en in een Surinaamse context  nog meer relevant – de accenten op de waarde van schrijftaal. Carter heeft zich pas op latere leeftijd die kunst eigen gemaakt.  Hij schrijft een autobiografie en die wordt in een dumpzaak ontdekt door Lesra Martin, een leergierige jongen uit een milieu vergelijkbaar met dat van Carter.

Het is diens eerste aankoop van een boek en hij verbaast zich over de prijs. Maar het blijkt een schot in de roos en mondt uit in een innige persoonlijke  band met de auteur. ”It’s magic!” zegt Carter al in het begin, wanneer Lesra hem in de gevangenis bezoekt en hij zijn gast inprent wat boeken met hem hebben gedaan.

Natuurlijk is bekend wat alfabetisering voor mensen kan betekenen en hoe belangrijk vaak de rol van boeken en hun schrijvers is geweest in  de emancipatie van personen en bevolkingsgroepen. Maar dit laatste lijkt in deze tijd, zeker in Suriname, een zeldzaamheid te zijn geworden.

Nonchalance is hier de norm. Er een slag naar slaan, het niet zo nauw nemen met regels, holle retoriek, dialogen tussen ‘doven’, scheldpartijen, kletsen uit je nekhaar, woorden uitbraken op je mobiel: het is allemaal aan de orde van de dag en over de gevolgen maakt niemand zich zorgen, laat staan over de oorzaken. De spreektaal, meestal een samenraapsel uit een paar talen, geeft de toon aan en de schrijftaal, doorgaans Nederlands genoemd, heeft het nakijken.

Wie krijgt tegenwoordig nog een tekst van een paar A4’tjes op papier over een zakelijk onderwerp, die niet stikt van de slordigheden en voor de lezer wel in één klap te bevatten is? En als dat niet eens meer  in de rede ligt, mag je dan nog verwachten dat een nieuwe generatie  opstaat met de ambitie zich de schrijfkunst aan te leren en daarmee op eigen wijze, als een kunstenaar met liefde voor zijn vak, de samenleving van dienst te zijn?

Carter legt Lesra op een gegeven moment uit, hoe hij door de boeken van wereldberoemde schrijvers te lezen toegang heeft gekregen tot een universum, waar hij op voet van gelijkheid ideeën, gedachten en gevoelens kan delen. Daardoor heeft hij kunnen overleven: door te putten uit een schat die alles in zich heeft om het leven mooi en zinvol te maken.