Achter de faҫade van mislukte staten schuilt de wereld van de toekomst! Dus waarom zou je je druk maken over een minister aan de Overkant, die jouw tropisch paradijs bestempelt als mislukt. En dan ook nog een minister die in buitenlandse zaken nooit verder kwam dan de zilveren plak in een provinciaal kampioenschap Kolonisten van Catan.
Het is gewoon de wet van Romein. De Nederlandse historicus Jan Romein, die kort voor de tweede wereldoorlog ook internationaal naam maakte met het begrip ‘remmende voorsprong’. Nederlandse? Ja, Nederlandse. (Hé, Black Archives, wakker worden!) In een essay over de dialectiek van de vooruitgang. Kort gezegd: als pionier kun je beter niet berusten in je voorsprong, want dan loop je het risico voorbijgestreefd te worden door anderen.
Als het je opvalt dat anderen gaan als een speer, terwijl jij jaar in jaar uit op z’n best meehobbelt in een processie van Echternach (drie stappen vooruit, twee stappen achteruit), rest je slechts de waarheid van de eerste president van Tanzania Julius Nyerere: “We must run while they walk.” En nee, dat is geen kwestie van geld, maar van je hersens gebruiken.
Suriname zit, evenals heel wat andere voormalige kolonies van mogendheden in westelijk Europa, muurvast tussen de traditie en de moderniteit. Het emancipatieproces dat tot zijn ontstaan als onafhankelijke staat heeft geleid, maakt deel uit van de moderniteit. En dat geldt ook voor de natiestaat op zich, met een centraal gezag over vaak zeer verschillende gebieden en volken, en de inbedding van die staat in allerlei internationale verbanden.
De traditie staat daar haaks op. De bevolking van het land staat bekend als aartsconservatief. Men wil wel bepaalde, met name materiële, vruchten plukken van de moderniteit. Maar de samenleving mag in wezen niet veranderen: de godsdienst, taal, omgangsvormen, denkwijze, gezagsverhoudingen, het bezit van grond en goederen en zo voort. Zelfs het grijs verleden, toen verreweg de meeste voorouders nog woonden in andere werelddelen, wordt meer gekoesterd dan het heden. Want wat van buiten komt ondermijnt het eigene.
Die ambivalentie werkt verlammend en dwingt tot fundamentele keuzes. Zolang die niet worden gemaakt, blijft het handelen van welke overheid dan ook water naar de zee dragen en sta je de regie over veranderingen die sowieso plaats vinden – de wereld gaat niet op jou zitten wachten – af aan buitenstaanders.
Een manier om de bestaande patstelling te doorbreken zou kunnen zijn dat met name in de kringen van onderwijs en wetenschap eens serieus werk wordt gemaakt van de moderniteit en wordt bepaald welke implicaties die heeft voor Suriname. In het publieke debat wordt dat thema nauwelijks aangeroerd, laat staan uitgelegd. Des te meer valt daar te winnen, als je – met je gezond verstand én de nodige werklust – zoden aan de dijk wilt zetten en het verschil maken.
Laat het een meevaller zijn dat op dit vlak al heel wat werk door anderen is verricht. Me dunkt dat zich in landen als China de wet van Romein ook in onze tijd duidelijk heeft gemanifesteerd. Wat niet wil zeggen dat je de resultaten van hun inspanningen klakkeloos kunt overnemen. Integendeel, voor je het weet ben je in de aap gelogeerd.
Daarom is het eveneens raadzaam de postmodernistische tendensen in het ooit zo dominante Westen goed te bestuderen. De kritiek van binnen uit op de veelgeprezen kernwaarden van de moderniteit is niet mals. En daar liggen ook antwoorden opgesloten op de vraag, of de traditie opnieuw uitgevonden kan worden of dat ze het loodje zal moeten leggen.
0 reacties