Stel dat waar is wat ervaringsdeskundigen ons telkens weer voorhouden, namelijk dat afgunst in dit land even endemisch is als corruptie, is de hamvraag dan niet: hoe komen we daarvan af? Kun je daar ook een wet voor maken of moeten we iets anders verzinnen?
We kunnen er in ieder geval niet onderuit: dag in dag uit is er stront aan de knikker. Mensen kunnen niet door een deur, naaien elkaar straffeloos een oor aan, laten anderen vallen als een baksteen en spelen het liefst de baas in een eigen koninkrijkje. Het kan geen toeval zijn dat nepnieuws in dit land een pleonasme is.
In de politiek, de ambtenarij, het onderwijs, bedrijven, verenigingen, kunst en wetenschap, sport en spel. Overal waar samenwerking geboden is om vooruit te komen. Geen wonder dat de kerken vol zitten. De Man in de hemel is de enige die altijd van je zal blijven houden, al bega je nog zo veel stommiteiten.
In de traditionele psychoanalyse geldt afgunst als een karaktertrek, die al in de eerste kinderjaren ontstaat. Als de behoefte van het kind om de wereld met zijn mond te ontdekken onvoldoende wordt bevredigd, legt dat de basis voor latere gevoelens van vijandigheid jegens anderen.
Maar stel je voor dat je op individuele basis mensen het besef moet bijbrengen dat ze een ander iets moeten gunnen om het zelf ook beter te krijgen. Daar is geen beginnen aan. Dus kom je vanzelf bij de sociale – en de massapsychologie, als uitgangspunt voor een meer collectieve aanpak.
Helaas… Bram Buunk, hoogleraar evolutionaire sociale psychologie te Groningen (NL!), gaf me desgevraagd de verzekering dat de term krabbenmand, die de afgelopen eeuw al opgeld deed in de Surinaamse diaspora, in de wetenschap niet bekend is. Dat weten we dan ook weer. Zoeken zoeken zoeken…
Hebbes: Jan Bommerez, Door de bomen het bos zien. Een boek uit 2006 met als ondertitel ‘Ontdek de eenvoud onder de complexiteit in relaties en organisaties’. Even doorlezen, maar dan word je wel degelijk beloond…
We leven in een slachtoffercultuur, die geregeerd wordt door angst en zo meer. Dat komt me bekend voor. En ja hoor: jaloezie, het zusje van afgunst, staat in een lange rij handicaps (hebi in het Sranan) waar mensen in de slachtofferrol onder lijden.
Vanwege die rol, schrijft Bommerez, staan mensen ‘niet langer in verbinding met de creatieve kracht die hij of zij essentieel is’. Dus moeten we ons van die cultuur losmaken en dat betekent primair dat we de redenen voor angst moeten wegnemen.
Zo komen we logischerwijs op het terrein van de kwantumfysica, waar met name David Bohm sinds de jaren zeventig furore heeft gemaakt met ideeën over de heelheid van het universum en een ‘impliciete harmonische orde’. Zijn kernboodschap komt hierop neer: al onze problemen zijn te wijten aan het sinds Newton gangbare gefragmenteerde denken. Dit laatste moet dus op de helling en daarvoor is de beste aanpak een nieuw soort dialoog in de zin van ‘samen kijken naar wat we alleen niet kunnen zien’.
Volgens Bommerez gaat het per slot van rekening om de vraag, hoe we de hemel op aarde brengen. En dan hoeven we ‘alleen maar op te houden angst boven liefde te stellen’.
Ga daar maar aanstaan. Werk aan de winkel!
